İki yıl önce bugün Bolivya’dan bir müşteri grubu firmaya ziyarete gelmişti…
Bir akşam yemeğe çıkardık bu arkadaşları.
Bir tanesi de Bolivya’da yaşayan etnik yerli gruplardan, Güney Amerika’nın gerçek sahiplerinden birine mensup.
Laf lafı açınca çocuklarından bahsetti 2 oğlu varmış. 11 yaşındaki oğlu o anda kamptaymış vs.
Ne kampı deyince detayları anlattı… Bu yerli kabilelerinin yoğun yaşadığı bölgelerde doğa kampları kuruyorlarmış 2-3 haftalık. Çadırlarda yaşıyorlar. 2-3 kişinin yaşadığı çadırın temizlik vs. tüm sorumluluğunu kalanlara veriyorlar. 10-16 yaş arası çocuklar için. Yiyecekler bölgedeki yerleşim yerlerinden günlük getiriliyor gönüllülük esasına uygun olarak.
Çocukları sıkmayacak günlük eğitim programları (genelde doğa yürüyüşleri – doğadaki bitkileri tanıma – spor aktiviteleri) , doğada basitçe hayatta kalma teknikleri… bazı günler civardaki yerli köylerine gidip orada sosyal sorumluluk projeleri (imece usulü mahsul toplama – köyde yaşamı kolaşlaştırıcı kendilerinin de kolayca yapabileceği şeyler) vs. Bunları yaparken mümkün olduğunca İspanyolca değil kendi yerli dillerini kullanmaya gayret gösteriyorlar…
Tarihçi Dumen Hasan‘ın bir kitabında Paserey Adıgeler’in, delikanlığa adım atan gençleri iyice tecrübe kazanıncaya kadar her yıl “şu pşı’a” (şu : atlı / süvari. pşı’a : çadır / kamp) denilen yabanda kurulan kamplarda eğitildiğinden bahseder.
Seşho/kılıç – şabze/şabzeşe ok/yay (sonradan foç/tüfek) kullanımı, at binme, güreş, zeque – sefer / zawa – savaş xabzesi vs. her konuda. Bir nevi askerlikteki acemi eğitimi gibi. Neredeyse tüm tarihi boyunca işgalcilerle boğuşmak zorunda bir halkın evlatlarını bu müfredatla eğitime tutması, geleceğe hazırlaması da gayet doğal…
Ama bugün, tamamen günümüze uyarlanmış müfredatla…. yaş aralığı belirlenmek koşuluyla (detayları hatırlamıyorum kitapta… Bugün için ortaöğrenim – lise seviyesi daha uygun geldi bana) (gençleri çok da sıkmayacak şekilde xabze / anadil / spor / tarih sohbetleri odaklı olabilir) Türkiye’de Çerkes yoğun yerleşimlerin/köylerin olduğu bölgelerde… Ve/veya imkanlar elverdiği takdirde çok daha iyisi anavatanda…
Modern “Şu Pşı’a” düzenini özellikle yaz tatillerinde faaliyete geçirmek bence çok ama çok faydalı olabilir…
Hem paserey xabzejji modern zamanlara adapte ederek canlandırmış oluruz, hem de bu vesileyle gençler keyifli vakit geçirir – arkadaşlık ilişkilerini geliştirir daha da önemlisi, Çerkes kültürü hakkında şartlar elverdiğince donanırlar…
Ve bir de şunu göz önünde tutmak lazım… Yaşadığımız coğrafya… doğal afetlerle iç içe… Kendi arama kurtarma ekiplerimiz olmayabilir ama ne kadar çok genci zor şartlarda hayatta kalma teknikleri ile donatırsak o kadar kar olur diye düşünüyorum….